СПРАВУВАЊЕ СО ПАНИЧНИ НАПАДИ
1. ИНФОРМИРАЊЕ
Паничен напад се доживува како изненадна навала на различни физички симптоми, како немање на здив, мускулни грчеви и мачнина, кои се
јавуваат заедно со интензивна вознемиреност и чувство дека крајот е близу. Ако во тие моменти истрчате до најблиската болница или се обратите на доктор, иследувањата ќе покажат дека сѐ е во ред со вашето здравје. Нападите на паника обично се проследени со изразена фрустрација и чувство на безнадежност заради недоволните информации или немањето на јасна причина за тоа што се случува. Преку правилно информирање за тоа што претставуваат паничните напади (панично растројство) полека ќе ја повратите личната контрола и нема потреба повеќе да живеете во страв и неизвесност.
Ако прифатите што е тоа паничен напад и како се доживува ќе се намали интензитетот на последиците кои ги доживувате. Прво што можете да направите е да се обратите на лекар за целосен физички/здравствен преглед, затоа што ова ќе ви овозможи да се осигурате дека страдате од панични напади, наместо некое друго заболување. Исто така, нормалниот здравствен наод може да ви помогне при отфрлање на ирационалните стравови од смрт и умирање, кои често се јавуваат при паничниот напад. Дополнително, докторот ќе може да направи разлика помеѓу повремени панични напади и панично растројство кое обично подразбира психотерапевтски и/или фармаколошки третман. Ако докторот има доволно познавања од областа, може да дознаете дали имате генетски предиспозиции кон овој проблем и дали овие епизоди се делумно симптом на други здравствени состојби, како дисфункција на тироидната жлезда или лактозна реакција.
Во секој случај, фактот дека во моментот го читате ова покажува дека веќе сте го направиле првиот чекор на информирање за проблемот кој го имате.
2. ПРЕПОЗНАВАЊЕ НА СИМПТОМИТЕ
Ако добро се информирате за симптомите на паничниот напад, полесно ќе може да воспоставите свесна контрола за време на нападот, бидејќи еднаш штом направите разлика меѓу паничен напад, наместо срцев напад, алергиска реакција или друг сериозен проблем, може вниманието да го пренасочите на примената на техники за смирување. Исто така, препознавањето на паничниот напад ви дава можност да донесете одлука што треба да направите. Иако конечна дијагноза за тоа дали страдате од паничен напад може да ви постави само соодветен професионалец (специјалист, психијатар, клинички психолог или психотерапевт). Симптомите кои се карактеристични за оваа состојба варираат од човек до човек, но еве листа на симптоми кои се карактеристични за панична епизода:
- Неправилно срцебиење
- Вртоглавица и лошење
- Недостаток на здив
- Гушење и мачнина
- Тремор (тресење) и потење
- Замор и мускулна слабост
- Болка во градите или зголемени киселини
- Мускулни грчеви
- Нагли промени во телесната температура (топло-ладно)
- Трпки во рацете и/или нозете
- Страв дека полудувате
- Страв дека умирате или сте сериозно болни
3. ВАШЕТО ТЕЛО ЗА ВРЕМЕ НА ПАНИЧНИОТ НАПАД
Паничниот напад најчесто е физичка реакција на страв (било тој страв да е свесен или несвесен) и истиот е проследен со несекојдневни физички симптоми (претходно наведени) како реакција на овој страв.
Ситуации кои предизвикуваат паничен напад:
Вознемиреност/анксиозност заради исчекување – кога сте психички вознемирени поради некој минат и трауматичен настан, а вашето тело реагира како истиот тој настан ќе се повтори со секој следен миг. Активатор на ваквата реакција може да биде некоја слика, разговор или било која претстава, звук или осет кој го активира лошиот спомен по пат на асоцијација.
Критизерска и себепонижувачка идејација – Освен тоа што може да замислите како го преживувате трауматичниот настан, истовремено може да доживувате и страв од губење на контрола врз моменталната ситуација и неможност успешно да се справите со истата. Вашиот ум ја интерпретира (означува) ваквата ситуација како потенцијално опасна и вашето тело лачи адреналин како одговор на ваквите претстави и емоции.
Разбирањето на поврзаноста и функциите на вашето тело и ум за време на паничните епизоди може да ви помогне во градењето на здрава и понормална реакција на ситуациите кои ве застрашуваат. Иако реакциите може да бидат разновидни, вашето тело најчесто ги има следниве три типа на одговор:
- Стрес одговор – Мозокот испраќа сигнали до вашето тело за да се заштити од перцепираната опасност, додека вашето тело реагира преку подготовка за замислената или псеудо-криза. На пример, зениците се прошируваат за видното поле да се прошири, вашето срце чука забрзано како би се испратила повеќе крв и хранливи материи до битните органи, дишењето станува забрзано за да се внесе поголемо количество на кислород, додека вашите мускули (особено во екстремитетите) се напнати или под тензија, во случај да треба брзо да изреагирате или да избегате.
- Опсесивни мисли – Наместо да барате начин како да го решите проблемот или да ја избегнете ситуацијата (што и би го направиле во случај на криза), вашето мислење е фокусирано само на перцепираната опасност и не може да го надмине стравот.
- Забрзано дишење – Вдишениот кислород реагира на клеточно ниво и создава јаглероден диоксид, кој се издишува. За време на паничниот напад дишењето се забрзува при што вашето тело апсорбира повеќе кислород како подготовка за одговор. За време на брзото и тешко дишење (хипервентилација), вашите бели дробови ослободуваат повеќе јаглероден диоксид отколку што вашите клетки може да произведат, што предизвикува пад на количеството на јаглероден диоксид во крвта и мозокот. Последователните симптоми, како вртоглавица и тахикардија, кај некои луѓе предизвикуваат дополнителна паника, а притоа дишењето уште повеќе се забрзува.
4. РЕЛАКСАЦИЈА
Ако чувствувате дека ќе доживеете паничен напад, може да воспоставите поголема контрола преку примена на едноставни техники на дишење и релаксација. Притоа, не очекувајте да ја совладате техниката додека го доживувате нападот, напротив, пожелно е нивно вежбање додека сте смирени и во нормална психичка состојба. Вежбањето на овие техники два пати на ден по 10 минути може да направи значителна промена во зачестеноста на нападите и да ја намали нивната јачина.
- Направете го следново. Ставете ја едната дланка на горниот предел од градите, непосредно над срцето, а другата врз дијафрагмата (границата помеѓу рбетниот кош и стомакот).
- Вдишете бавно и длабоко низ носот, броејќи до 5 (пет). Раката на вашите гради треба да мирува, додека таа над дијафрагмата ќе се крене заедно со стомакот како што вдишувате. Вака ќе знаете дека вдишувањето е доволно длабоко.
- Откако ќе доброите до пет, почнете бавно да издишувате низ носот броејќи повторно до пет. Бидејќи вниманието ќе ви биде насочено на дланките и броењето полека ќе се смирите. Продолжете со ваквото дишење и броење сѐ додека не се почувствувате опуштени и смирени.
- Сега ќе ги опуштите вашите мускули. Заземете комотна седечка или лежечка позиција.
- Затворете ги очите и насочете го вниманието само на прстите на нозете. Свиткајте ги цврсто најсилно што можете и избројте до 5, а потем отпуштете ги.
- Следно, фокусирајте се на стапалата. Стегнете ги сите мускули во стапалата колку што можете повеќе и избројте до 5, па отпуштете.
- Продолжете со истиот след на стегање и отпуштање, додека дишете смирено, со секоја мускулна група (потколениците, бутините, задницата, стомакот, градите, рамењата, рацете, дланките, прстите на рацете) сѐ до вашата глава.
- Додека да стигнете до мускулите на лицето, вашето тело треба да е целосно опуштено.
Имајте во предвид, дека вежбата може да биде тешка за почеток и ако не успеете целосно да ја изведете немојте да се обесхрабрувате. Секој почеток е тежок и потребни се упорност и редовно вежбање за да ја совладате во целост.
5. ФИЗИЧКА АКТИВНОСТ
Паничните напади најчесто создаваат чувство на замор, но често пати реалната состојба на телото е вознемиреност. Наместо да се повлекувате во фотеља или кревет, пробајте го спротивното, како
Пешачење – За време на паничниот напад може да мислите дека само болничка интервенција ви е единствениот излез. Но, понекогаш најосновните физички активности, како прошетка низ тивок парк, по мирна улица или било кое место кое ве опушта може да ви ги оттргне мислите од вознемиреноста. Лесна физичка активност, како гимнастички вежби за загревање или аеробик може да му помогнат на вашето тело да лачи повеќе ендорфини, кои постепено го подобруваат расположението. Додека, свежиот воздух и сонцето може да ви го подобрат размислувањето.
Јога и вежби на истегнување – Исто како и дишењето, овие активности ја намалуваат мускулната тензија и ве доведуваат во состојба на присебност. Легнете рамно на грб и свиткајте го едното колено кон градите, придржувајќи го со рацете. Држете го така едно 20 секунди, додека дишете длабоко низ носот. Повторете ја истата активност и со другото колено.
Може и да вежбате стоечки. Нека стапалата ви се оддалечени во растојание на рамењата, а колената исправени. Почнете полека да се веднете од половината надолу сѐ додека вашите прсти не стигнат до стапалата. Задржете се во оваа позиција 10 секунди, а потоа нежно и бавно исправете се (внимавајте на грбот и половината). Повторете ги истегнувањата по потреба.
Употреба на периферниот вид – Нека вашето визуелно поле се прошири до надворешните краеви на очите. Не мора да биде совршено, туку колку што можете. Дишете бавно и длабоко, како во претходната вежба за релаксација и насочете го вниманието на мускулите во вилицата и со секое издишување замислите како истите се опуштаат. Оваа вежба го активира парасимпатикусот, кој е одговорен за нормализација на телесните функции и смирување.
6. СООЧУВАЊЕ СО СТРАВОТ
Колку подобро го разберете стравот кој е поврзан со нападите кои ги доживувате, толку полесно ќе можете да го контролирате. Обидете се да водите дневник на мисли, симптоми (болки, тешкотии) и грижи, кои ги доживувате пред, за време на и после паничниот напад. Подоцна, кога ќе бидете смирени, навратете се на запишаното и прочитајте го. Ова може да ви даде увид како да се подготвите за следниот паничен напад, бидејќи ќе знаете што да очекувате, и може да ви помогне да ги согледате обрасците на реагирање измеѓу епизоди.
Други начини на кои може да пристапите на стравовите и искривеното размислување за време на нападот се следниве.
Парадоксално размислување – Целта на оваа вежба е намерно поттикнување на паничен напад и држење на свесен отпор и на овој начин увежбување на свесна контрола врз тоа што ве плаши. Односно, впуштете се во ситуацијата која ве плаши со примена на техниките за справување кои ги извежбавте, а може и да побарате поддршка од пријател за време на оваа вежба, и предизвикајте си напад. Ова може да ви помогне помалку да се плашите од ваквите ситуации, како и да научите нешто од нив преку изложување на непријатноста. Бегањето од непосакуваните ситуации само го зацврстува стравот и ја прави следната ситуација уште потешка.
Обратете се на психотерапевт – Психотерапевтот може да ви помогне да го пронајдете изворот на проблемот и заедно со него да направите стратегија за надминување. За да најдете соодветен терапевт обратете се на вашиот матичен лекар или посоветувајте со некој кој веќе страдал од истите потешкотии или психичко нарушување.
Пронајдете група за поддршка – Ова е особено тешко да се направи во Македонија, но понекогаш постојат невладини организации или параинституционални тела кои нудат психолошко советување или соодветна поддршка за проблемот кој го имате. Психотерапевт, доктор или пријател може да ви помогне да пронајдете ваква помош. Групите за поддршка се добар начин за здобивање со дополнителен увид во проблемот, бидејќи ќе имате можност да слушнете како другите се справуваат со слични проблеми.
На почеток, колку и да звучи или изгледа страшно, проучувањето и соочувањето со паниката ќе ви овозможи да ја пронајдете личната мудрост и слобода во ваквите ситуации, што понатаму ќе ви ја отвори вратата за други животни можности. Не чекајте да биде предоцна, секој момент е можност за промена.
превземено