Ајде малку поубаво да погледнеме кон богот Дионис, да не биде само википедија стори, кога ќе имам време ќе ви пишам и за другите божества:
Кој е Дионисиј?
Базирајќи се по она што го пишува во делото на Мирча Елијаде „Историја на верувањата и на религиските идеи“ Том 2, константирам дека во хеленската и римската епоха, најпопуларен грчки бог бил Дионисиј. Покрај другото, познато е и дека Митологијата за него била најжива.
Дионисиј е бог на виното и на веселбата, спомнат и како бог на плодноста, заштитник на билките, особено на виновата лоза. Познат уште по својот латински назив: Бах, но поистоветуван и со Либер. Тој е синот на Зевс – богот на небото и принцезата Семела.
Долги години се воделе полемики за тоа како син на смртничка успеал да навлезе во боженственото семејство на Олимп, па затоа постојат многубројни објаснувања:
1. П. Кречмер името на Семела го објаснува со тоа што го поистоветува со тракиско – фригискиот збор Семело што значи божица на Земјата– па со тоа до некаде се оправдува вметнувањето на Дионисиј меѓу редовите на другите божества.
Сепак, ова тврдење во себе содржи премногу контрадикторности од типот:
* Ако е Семела божица, зошто таа била смртна и зошто кога таа му го видела ликот на Зевс била спалена со молњите што тој ги испуштил?
2. Постои мит во кој се раскажува за чудесното раѓање на Дионисиј. Накратко: Хера, венчаната жена на Зевс била љубоморна на секоја жена што ќе забременела од него, па затоа ја натерала Семела да побара од Зевс да му го види лицето. Тогаш ја погодило гром од небото, а Зевс за да го спаси недоносениот Дионисиј го зашил во своите бутови. Токму затоа, Дионисиј се смета за два пати роден, па од тука доаѓа причината поради која тој е вметнат во боженственото семејство на Олимп, каде што подоцна ја вметнува и неговата мајка Семела.
Пред да почне да се развива било каква дискусија за култот на Дионисиј, мора да се изведе една општа дефиниција за обредите на иницијација:„Иницијацијата не е ништо друго туку совладување на двата најголеми бола: смрт и раѓање.“
Иницијацијата како обред, е премногу важна затоа што празнувањата во чест на Дионисиј се токму тоа: иницијации, бидејќи постојат строги правила и тајни кои се познати само на иницијантите.
Токму затоа и покрај многубројните анализи, истражувања за Дионисиј, сепак тој сѐ уште останува мистерија – поради т.н. иницијација на тајните здруженија во кои постоеле строги правила, тајната на обредот да не се пренесува на неиницирани личности.
Јасно е само дека, постоеле многу несогласувања во однос на неговиот култ. Некои го почитувале, други го оспорувале. Не може да се каже дека тие што го почитувале биле во право, но не може ни да се тврди дека оспорувачите имале цврста причина да го прават тоа.
Единствено што со сигурност може да се каже е дека, постоеле празнувања кои биле нетипични за духот на хеленистите и истите едноставно не можеле така лесно да поминат помеѓу луѓето.
Според правилата, Дионисиј не му припаѓа на пантеонот на Олимпијците. Неговото постоење прв го засведочил поетот Хомер, а со тоа засведочил и за негодувањата на народот иако боговите го обожувале детето Дионисиј. Се чини дека кога е во прашање Дионисиј сѐ е една голема мистерија, сѐ има две или три објаснувања и можности. Таков е случајот и со причината поради која народот има одбивност кон култот на Дионисиј. Едни викаат дека Дионисиј е подоцна инкорпориран во грчката митологија, а меѓу нив е и Херодот, кој смета богот е стигнат од тракискиот регион, а други(пр: Валтер Ото) викаат дека Дионисиј има древно хеленско потекло, а како цврст факт во прилог на ова мислење е името di-wo-nu-so-ju кое се наоѓа во микенските написи.
Она што го засведочил Хомер всушност е приказна за тракискиот херој Ликург кој ги прогонува дадилките на Дионисиј, а него го фрла во морето, а на сето тоа жестоко реагирале боговите, по што Ликург бил ослепен од Зевс, а набргу починал затоа што станал непријател на сите божества. Хомер успева со тоа да прикаже дека Дионисиј на голема врата е прифатен од страна на боженсвенотото семејство.
Треба да се напомне дека овој мит си има свои варијации:
1. Персеј се крева на востание против Дионисиј и „морските жени“ па заедно ги фрла на дното на езерото Лерна.
2. Бахантките на Еврипид, во кои Пентеј се крева на востание против Дионисиј, но со тоа не добива ништо друго, освен сопствена смрт.
Сепак, дури и да се занемари дилемата кога бил инкорпориран Дионисиј во Грчката митологија, отпорот кој е засведочен кон него, зборува за тоа како луѓето имале одбивност кон дионисиското религиозно искуство поради специфичната структура на Дионисиј како бог. Религиозното искуство било потполна спротивност од начинот на егзистенција практикуван во Грција и претставувал закана за нивниот систем на вредност. Фалусоидниот облик на неговиот култ бил неприфатлив за отмената Атина.
Дионисиј е бог што се појавува и исчезнува ненадејно.
Мирча Елијаде се повикува на истражувањето од страна на Валтер Ото за да ја докаже поврзаноста помеѓу прогонувањето на Дионисиј и прославите во негова чест. Всушност се работи за обредот кој се изведувал на денот на празнувањето на Агрионија во Херонија. Односно, жените го барале насекаде Дионисиј, но потоа се враќале кажувајќи дека Дионисиј го нема, односно отишол кај музите кои го сокриле;
Исто така може да се наведе и обредот при празнувањето на Антестерија, кога по потонувањето на Дионисиј во морето(или во некои други варијации на митот во реката Лерна), се појавува на чамец над брановите во текот на овој празник.
Овие негови периодични појавувања и заминувања се „виновни“ за Дионисиј да биде означен и како бог на вегетацијата и се поврзува со бршленот и борот кои се негови атрибути.
Тоа што Дионисиј е поврзан со вегетацијата која има свој „подем“ – односно раѓање на пролет, и свој „пад“ – односно смрт на есен, тој исто така може да се поврзе со сменувањето на животот и на смртта.(Затоа некои забележуваат дека ликот на Исус, е варијација на Дионис, или поправилно Дионисиј).
Празниците кои што се славеле во Атина, а биле во чест на богот на виното и вегетацијата Дионисиј, дефинитивно имале древен карактер. Тоа Мирча Елијаде го објаснува со тоа што кажува дека два од четирите празници носеле име на месеците во кои се прославувале. Тие празници се: Ленајон и Антестерион.
1. Еден од празниците се нарекува „Дионисии на полињата“. Се прославувал во декември, а најчесто се празнувале по селата.
Во овој празник, обредот се изведувал преку свечена поворка со луѓе, кои носеле маски кои најчесто биле во животински облик.
2. Ленеите, се празнувале во јануари. Ова е празник, чиј што обред имал за цел да се повика богот.
Постои запис од Аристофан, во кој се објаснува како елевсинскиот свештеник, со факел во рака вика „повикајте го бога!“, а потоа слушателите на тоа се надоврзувааат со зборовите: „синот на Семела, Јакхо, дарувач на богатство!“
3. Антестериите, се празнувале некаде околу февруари-март. Ова се најзначајните прослави во чест на богот Дионисиј.
* Во првиот ден наречен Pithiogia, се отварале бочвите полни со вино, кои се чувале во земја уште од есенската берба. Потоа ги носеле во едно од светилиштата на Дионисиј, каде се пробувало за прв пат виното.
* Во вториот ден се одржувале натпревари во натпијување со вино. Натпреварувачите добивале еден бокал со вино кој морале да го испијат што побрзо.
- Овие натпревари имале за цел да го прослават обновувањето на животот.
Ова е ден кој е запомнет како „ден на триумфот на Дионисиј. Сепак, ова е несреќен ден, затоа што во овој ден душите на мртвите се враќаат и луѓето се изложени на злокобните влијанија од Подземниот свет.
* Третиот ден наречен Хеос го претставува повторното доаѓање (воскреснување) на богот.
Се составувала поворка која имала брод, а во него се наоѓал Дионисиј, а до него две голи сатири. Сета таа поворка се упатувала кон Лимнајон. Таму жената на кралот Архонт кој се сметал за наследник на сите градски кралеви, изведувала обреди заедно со четири почесни дами, а од тој момент таа му станувала сопруга на Дионисиј.
Всушност, како што истакнува Мирча Елијаде, светата свадба помеѓу кралицата и Дионисиј се одвивала во Буколеион(старата кралска резиденција). Името Буколеион во превод значи „штала за бикови“, а аналогно на тоа оди сознаниењто дека сѐ уште била присутна биковската епифанија на Дионисиј.
- В.Ото истакнува дека, преку примањето на богот во домот на сопругот од страна на кралицата Басилина значи симболичко соединување на богот со целиот град.
Во однос на чудата кои што се случувале за време на празнувањата на богот Дионисиј, познати се многу митови. Еден од нив е дека извирало вода од карпа, друг дека реките се исполнувале со млеко и мед. Исто така, се зборува дека во Теос извирал вруток од кој течел вино, а во Елис три празни сада кои ги оставале во текот на ноќта заклучени во една просторија, наутро ги наоѓале полни со вино.(сетете се на чудото од Исус на свадбата со бокалите со вода).
Сепак, најпознат е митот, за еднодневната лоза, која во истиот ден никнувала, раѓала па изумрувала...
Всушност, сите тие на некој начин го претставуваат начинот на опстојување на самиот бог, кој се раѓал ненајавено, а потоа и исчезнувал.
Култот на Дионисиј е едно френетично и екстатично доживување. Тоа го докажуваат и Баханките креирани од страна на Еврипид, кои се најеминентен доказ за степенот на оргијастичност во култот на Дионисиј. И како што вели Елијаде – „Темата отпор, прогонување и триумф, најсилно е прикажана во ова дело.“
Тоа е така, затоа што во приказната што ја презентира Еврипид, прикажан е бесниот бог Дионисиј кој им праќа лудило на своите тетки кои негираат дека Зевс бил вљубен во нивната сестра Семела. Затоа, поулавени неговите тетки одат заедно со другите жени длабоко во планините каде што се одигруваат оргијастични ритуали.
Во остатокот од приказната презентирана е и судбината на оној што непосветен ќе си дозволи да ги гледа таквите обреди на Баханките.
Конкретно: кога Пентеј – кралот на Теба убеден од страна на Дионисиј оди да ги шпионира жените во обредот, завршува распарчен, а неговата мајка триунфално ја носи неговата глава, мислејќи дека е глава на лав.
Всушност, не само Еврипид, туку и општо митовите ни сведочат дека главна улога во обредите посветени на богот Дионисиј имаат жените, кои опиени од виното трчале во планините следејќи ги звуците на тапаните и шупелките. Сепак, не е дејството на виното она што ги терало да го прават тоа
, туку чудата кои ги предизвикувал богот Дионисиј ги опивале со таква магиска моќ. Затоа можеле да се забележат како облечени во крзна на елени доеле диви животни, како удирале со своите тирси по карпите од каде извирало виното или вода.
Мистеријата во сето ова се крие во тоа што бахантките учествувале во целосната епифанија на Дионисиј. Односно, преку обредите на распрачување и преку јадењето на пресното, односно сирово месо, се соединувале, односно создавале единство со Дионисиј, затоа што растргнатите животни биле инкарнации на богот.
Истиот овој обред може да се сфати и како инсценирање на митот за погубувањето на Дионисиј од страна на титаните, кои го распарчиле па го свариле неговото месо за подоцна да го изедат.
Овие обреди на занес, во кој бахантките покажувале исклучителна физичка сила, неранливост, чудесните случувања(претворањето на водата во вино, извирањето на млеко од земјата), и сличните појави се објаснуваат како надминување на човечката условеност, откривање потполно ослободување од стегите на општеството, односно постигнување на сѐ она што на обичниот човек не му е дозволено.
Тоа е всушност причината поради која овој обред доживеал толку голем отпор. Канибализмот бил отфрлен со векови, а и јадењето сирово животинско месо; исто така пречело и тоа што во обредите учествувале жени.
За крај, треба да се напомне дека е неправилно обредите во чест на Дионисиј да се споредуваат со обредите на Дионисиј од Залмокс, затоа што овој бог оние што биле иницирани ги правел бесмртни, а не само ослободени од стегите на општеството, како што тоа го правел автентичниот бог за кого ви раскажувам.
Како што претходно напомнав, за дионисиските мистерии била препознатлива веслата и вулгарна претстава, во која централен елемент биле оргиите, но и главни ликови биле жените. Затоа, од таму доаѓа впечатокот дека древната ритуалема која треба да ја препознаеме во мотивот „самовилска свадба“, се однесува на дионисиските обредни поворки составени од жени кои танцуваат по шумите во оргијастично расположение (односно се оддаваат на: пијанство, секс, насилство, черечење на жртвените животни и јадење на сурово месо).
Повторно треба да се напомне дека славењето на Дионисиј се одвивало ноќно време и дека женскиот култ кон Дионисиј бил таен иницијациски култ, во кој главни протагонисти биле менадите, кои ги изведувале своите ритуали на секои две години во периодот на зимскиот солстициј. Обредниот церемонијал подразбирал три обредни дејства:
1. Екстатично танцување по планини, придружувано со звуци на тапани и цимбала;
2. Распарчување за време на екстазата, менадите фаќале змии и други животни и ги распарчувале со голи раце;
3. Јадење на сурово месо од распарчените животни, за соединување со богот.
И ајде за крај, малку да си го поврзам со нашата традиција. Доколку се задржам само на еден единствен примерок од Зборникот на браќата Миладиновци насловена како: „Оро ми играле триста самовили“, ќе успеам да ги претставам сите реликти од култот на Дионисиј.
Нема потреба повторно да се зборува за обредите изведувани во планините, затоа што претходно доволно ги разјаснував. Овој пат само ќе го цитирам делот кој наполно кореспондира со тајните иницијациски обреди во чест на богот на виното и плодноста:
„Оро ми играле триста самовили,
на врв планина, на рамна рудина.“
Нема сомнение, самиот факт што самовилите се женски божества, можат да се поврзат со менадите – придружничките на Дионисиј. Потоа, тоа што играле во планина, повторно ни враќа на моментот кога жените за време на празнувањето на повторното појавување на богот Дионисиј оделе во планините (бегале од своите домови).
Ако се фрли поглед неколку стихови подолу:
„Там си најде Дима ке је ручат,
По тил го удрила, заби испаднале,
В глава го удрила, очи искокале,
И ми го донесла на врв на планина...“
- може да се забележи дека тука се синхронизирани распарчувањата на неиницираните членови од дионисиските ритуали и натприродната моќ што ја имале иницијантките.
Втор момент, кој повторно не води кон релацијата самовилска свадба – култот на Дионисиј, се козијте копита кои ги има самовилата и ги крие под самовилската облека. Тоа е недостаток кој самовилите многу љубоморно и скржаво го криеле, а ако некој го забележел следувала самовилската казна – убивање на оној што ќе го види вистинскиот облик на божеството.
Аналогно, ова нѐ води кон тоа дека, самовилите можат да се поистоветат со менадите и другите придружувачки на Дионисиј, затоа што сите тие имале козји копита.
И мислам дека е доволно, ја претерав
Кој е Дионисиј?
Базирајќи се по она што го пишува во делото на Мирча Елијаде „Историја на верувањата и на религиските идеи“ Том 2, константирам дека во хеленската и римската епоха, најпопуларен грчки бог бил Дионисиј. Покрај другото, познато е и дека Митологијата за него била најжива.
Дионисиј е бог на виното и на веселбата, спомнат и како бог на плодноста, заштитник на билките, особено на виновата лоза. Познат уште по својот латински назив: Бах, но поистоветуван и со Либер. Тој е синот на Зевс – богот на небото и принцезата Семела.
Долги години се воделе полемики за тоа како син на смртничка успеал да навлезе во боженственото семејство на Олимп, па затоа постојат многубројни објаснувања:
1. П. Кречмер името на Семела го објаснува со тоа што го поистоветува со тракиско – фригискиот збор Семело што значи божица на Земјата– па со тоа до некаде се оправдува вметнувањето на Дионисиј меѓу редовите на другите божества.
Сепак, ова тврдење во себе содржи премногу контрадикторности од типот:
* Ако е Семела божица, зошто таа била смртна и зошто кога таа му го видела ликот на Зевс била спалена со молњите што тој ги испуштил?
2. Постои мит во кој се раскажува за чудесното раѓање на Дионисиј. Накратко: Хера, венчаната жена на Зевс била љубоморна на секоја жена што ќе забременела од него, па затоа ја натерала Семела да побара од Зевс да му го види лицето. Тогаш ја погодило гром од небото, а Зевс за да го спаси недоносениот Дионисиј го зашил во своите бутови. Токму затоа, Дионисиј се смета за два пати роден, па од тука доаѓа причината поради која тој е вметнат во боженственото семејство на Олимп, каде што подоцна ја вметнува и неговата мајка Семела.
Пред да почне да се развива било каква дискусија за култот на Дионисиј, мора да се изведе една општа дефиниција за обредите на иницијација:„Иницијацијата не е ништо друго туку совладување на двата најголеми бола: смрт и раѓање.“
Иницијацијата како обред, е премногу важна затоа што празнувањата во чест на Дионисиј се токму тоа: иницијации, бидејќи постојат строги правила и тајни кои се познати само на иницијантите.
Токму затоа и покрај многубројните анализи, истражувања за Дионисиј, сепак тој сѐ уште останува мистерија – поради т.н. иницијација на тајните здруженија во кои постоеле строги правила, тајната на обредот да не се пренесува на неиницирани личности.
Јасно е само дека, постоеле многу несогласувања во однос на неговиот култ. Некои го почитувале, други го оспорувале. Не може да се каже дека тие што го почитувале биле во право, но не може ни да се тврди дека оспорувачите имале цврста причина да го прават тоа.
Единствено што со сигурност може да се каже е дека, постоеле празнувања кои биле нетипични за духот на хеленистите и истите едноставно не можеле така лесно да поминат помеѓу луѓето.
Според правилата, Дионисиј не му припаѓа на пантеонот на Олимпијците. Неговото постоење прв го засведочил поетот Хомер, а со тоа засведочил и за негодувањата на народот иако боговите го обожувале детето Дионисиј. Се чини дека кога е во прашање Дионисиј сѐ е една голема мистерија, сѐ има две или три објаснувања и можности. Таков е случајот и со причината поради која народот има одбивност кон култот на Дионисиј. Едни викаат дека Дионисиј е подоцна инкорпориран во грчката митологија, а меѓу нив е и Херодот, кој смета богот е стигнат од тракискиот регион, а други(пр: Валтер Ото) викаат дека Дионисиј има древно хеленско потекло, а како цврст факт во прилог на ова мислење е името di-wo-nu-so-ju кое се наоѓа во микенските написи.
Она што го засведочил Хомер всушност е приказна за тракискиот херој Ликург кој ги прогонува дадилките на Дионисиј, а него го фрла во морето, а на сето тоа жестоко реагирале боговите, по што Ликург бил ослепен од Зевс, а набргу починал затоа што станал непријател на сите божества. Хомер успева со тоа да прикаже дека Дионисиј на голема врата е прифатен од страна на боженсвенотото семејство.
Треба да се напомне дека овој мит си има свои варијации:
1. Персеј се крева на востание против Дионисиј и „морските жени“ па заедно ги фрла на дното на езерото Лерна.
2. Бахантките на Еврипид, во кои Пентеј се крева на востание против Дионисиј, но со тоа не добива ништо друго, освен сопствена смрт.
Сепак, дури и да се занемари дилемата кога бил инкорпориран Дионисиј во Грчката митологија, отпорот кој е засведочен кон него, зборува за тоа како луѓето имале одбивност кон дионисиското религиозно искуство поради специфичната структура на Дионисиј како бог. Религиозното искуство било потполна спротивност од начинот на егзистенција практикуван во Грција и претставувал закана за нивниот систем на вредност. Фалусоидниот облик на неговиот култ бил неприфатлив за отмената Атина.
Дионисиј е бог што се појавува и исчезнува ненадејно.
Мирча Елијаде се повикува на истражувањето од страна на Валтер Ото за да ја докаже поврзаноста помеѓу прогонувањето на Дионисиј и прославите во негова чест. Всушност се работи за обредот кој се изведувал на денот на празнувањето на Агрионија во Херонија. Односно, жените го барале насекаде Дионисиј, но потоа се враќале кажувајќи дека Дионисиј го нема, односно отишол кај музите кои го сокриле;
Исто така може да се наведе и обредот при празнувањето на Антестерија, кога по потонувањето на Дионисиј во морето(или во некои други варијации на митот во реката Лерна), се појавува на чамец над брановите во текот на овој празник.
Овие негови периодични појавувања и заминувања се „виновни“ за Дионисиј да биде означен и како бог на вегетацијата и се поврзува со бршленот и борот кои се негови атрибути.
Тоа што Дионисиј е поврзан со вегетацијата која има свој „подем“ – односно раѓање на пролет, и свој „пад“ – односно смрт на есен, тој исто така може да се поврзе со сменувањето на животот и на смртта.(Затоа некои забележуваат дека ликот на Исус, е варијација на Дионис, или поправилно Дионисиј).
Празниците кои што се славеле во Атина, а биле во чест на богот на виното и вегетацијата Дионисиј, дефинитивно имале древен карактер. Тоа Мирча Елијаде го објаснува со тоа што кажува дека два од четирите празници носеле име на месеците во кои се прославувале. Тие празници се: Ленајон и Антестерион.
1. Еден од празниците се нарекува „Дионисии на полињата“. Се прославувал во декември, а најчесто се празнувале по селата.
Во овој празник, обредот се изведувал преку свечена поворка со луѓе, кои носеле маски кои најчесто биле во животински облик.
2. Ленеите, се празнувале во јануари. Ова е празник, чиј што обред имал за цел да се повика богот.
Постои запис од Аристофан, во кој се објаснува како елевсинскиот свештеник, со факел во рака вика „повикајте го бога!“, а потоа слушателите на тоа се надоврзувааат со зборовите: „синот на Семела, Јакхо, дарувач на богатство!“
3. Антестериите, се празнувале некаде околу февруари-март. Ова се најзначајните прослави во чест на богот Дионисиј.
* Во првиот ден наречен Pithiogia, се отварале бочвите полни со вино, кои се чувале во земја уште од есенската берба. Потоа ги носеле во едно од светилиштата на Дионисиј, каде се пробувало за прв пат виното.
* Во вториот ден се одржувале натпревари во натпијување со вино. Натпреварувачите добивале еден бокал со вино кој морале да го испијат што побрзо.
- Овие натпревари имале за цел да го прослават обновувањето на животот.
Ова е ден кој е запомнет како „ден на триумфот на Дионисиј. Сепак, ова е несреќен ден, затоа што во овој ден душите на мртвите се враќаат и луѓето се изложени на злокобните влијанија од Подземниот свет.
* Третиот ден наречен Хеос го претставува повторното доаѓање (воскреснување) на богот.
Се составувала поворка која имала брод, а во него се наоѓал Дионисиј, а до него две голи сатири. Сета таа поворка се упатувала кон Лимнајон. Таму жената на кралот Архонт кој се сметал за наследник на сите градски кралеви, изведувала обреди заедно со четири почесни дами, а од тој момент таа му станувала сопруга на Дионисиј.
Всушност, како што истакнува Мирча Елијаде, светата свадба помеѓу кралицата и Дионисиј се одвивала во Буколеион(старата кралска резиденција). Името Буколеион во превод значи „штала за бикови“, а аналогно на тоа оди сознаниењто дека сѐ уште била присутна биковската епифанија на Дионисиј.
- В.Ото истакнува дека, преку примањето на богот во домот на сопругот од страна на кралицата Басилина значи симболичко соединување на богот со целиот град.
Во однос на чудата кои што се случувале за време на празнувањата на богот Дионисиј, познати се многу митови. Еден од нив е дека извирало вода од карпа, друг дека реките се исполнувале со млеко и мед. Исто така, се зборува дека во Теос извирал вруток од кој течел вино, а во Елис три празни сада кои ги оставале во текот на ноќта заклучени во една просторија, наутро ги наоѓале полни со вино.(сетете се на чудото од Исус на свадбата со бокалите со вода).
Сепак, најпознат е митот, за еднодневната лоза, која во истиот ден никнувала, раѓала па изумрувала...
Всушност, сите тие на некој начин го претставуваат начинот на опстојување на самиот бог, кој се раѓал ненајавено, а потоа и исчезнувал.
Култот на Дионисиј е едно френетично и екстатично доживување. Тоа го докажуваат и Баханките креирани од страна на Еврипид, кои се најеминентен доказ за степенот на оргијастичност во култот на Дионисиј. И како што вели Елијаде – „Темата отпор, прогонување и триумф, најсилно е прикажана во ова дело.“
Тоа е така, затоа што во приказната што ја презентира Еврипид, прикажан е бесниот бог Дионисиј кој им праќа лудило на своите тетки кои негираат дека Зевс бил вљубен во нивната сестра Семела. Затоа, поулавени неговите тетки одат заедно со другите жени длабоко во планините каде што се одигруваат оргијастични ритуали.
Во остатокот од приказната презентирана е и судбината на оној што непосветен ќе си дозволи да ги гледа таквите обреди на Баханките.
Конкретно: кога Пентеј – кралот на Теба убеден од страна на Дионисиј оди да ги шпионира жените во обредот, завршува распарчен, а неговата мајка триунфално ја носи неговата глава, мислејќи дека е глава на лав.
Всушност, не само Еврипид, туку и општо митовите ни сведочат дека главна улога во обредите посветени на богот Дионисиј имаат жените, кои опиени од виното трчале во планините следејќи ги звуците на тапаните и шупелките. Сепак, не е дејството на виното она што ги терало да го прават тоа
, туку чудата кои ги предизвикувал богот Дионисиј ги опивале со таква магиска моќ. Затоа можеле да се забележат како облечени во крзна на елени доеле диви животни, како удирале со своите тирси по карпите од каде извирало виното или вода.Мистеријата во сето ова се крие во тоа што бахантките учествувале во целосната епифанија на Дионисиј. Односно, преку обредите на распрачување и преку јадењето на пресното, односно сирово месо, се соединувале, односно создавале единство со Дионисиј, затоа што растргнатите животни биле инкарнации на богот.
Истиот овој обред може да се сфати и како инсценирање на митот за погубувањето на Дионисиј од страна на титаните, кои го распарчиле па го свариле неговото месо за подоцна да го изедат.
Овие обреди на занес, во кој бахантките покажувале исклучителна физичка сила, неранливост, чудесните случувања(претворањето на водата во вино, извирањето на млеко од земјата), и сличните појави се објаснуваат како надминување на човечката условеност, откривање потполно ослободување од стегите на општеството, односно постигнување на сѐ она што на обичниот човек не му е дозволено.
Тоа е всушност причината поради која овој обред доживеал толку голем отпор. Канибализмот бил отфрлен со векови, а и јадењето сирово животинско месо; исто така пречело и тоа што во обредите учествувале жени.
За крај, треба да се напомне дека е неправилно обредите во чест на Дионисиј да се споредуваат со обредите на Дионисиј од Залмокс, затоа што овој бог оние што биле иницирани ги правел бесмртни, а не само ослободени од стегите на општеството, како што тоа го правел автентичниот бог за кого ви раскажувам.
Како што претходно напомнав, за дионисиските мистерии била препознатлива веслата и вулгарна претстава, во која централен елемент биле оргиите, но и главни ликови биле жените. Затоа, од таму доаѓа впечатокот дека древната ритуалема која треба да ја препознаеме во мотивот „самовилска свадба“, се однесува на дионисиските обредни поворки составени од жени кои танцуваат по шумите во оргијастично расположение (односно се оддаваат на: пијанство, секс, насилство, черечење на жртвените животни и јадење на сурово месо).
Повторно треба да се напомне дека славењето на Дионисиј се одвивало ноќно време и дека женскиот култ кон Дионисиј бил таен иницијациски култ, во кој главни протагонисти биле менадите, кои ги изведувале своите ритуали на секои две години во периодот на зимскиот солстициј. Обредниот церемонијал подразбирал три обредни дејства:
1. Екстатично танцување по планини, придружувано со звуци на тапани и цимбала;
2. Распарчување за време на екстазата, менадите фаќале змии и други животни и ги распарчувале со голи раце;
3. Јадење на сурово месо од распарчените животни, за соединување со богот.
И ајде за крај, малку да си го поврзам со нашата традиција. Доколку се задржам само на еден единствен примерок од Зборникот на браќата Миладиновци насловена како: „Оро ми играле триста самовили“, ќе успеам да ги претставам сите реликти од култот на Дионисиј.
Нема потреба повторно да се зборува за обредите изведувани во планините, затоа што претходно доволно ги разјаснував. Овој пат само ќе го цитирам делот кој наполно кореспондира со тајните иницијациски обреди во чест на богот на виното и плодноста:
„Оро ми играле триста самовили,
на врв планина, на рамна рудина.“
Нема сомнение, самиот факт што самовилите се женски божества, можат да се поврзат со менадите – придружничките на Дионисиј. Потоа, тоа што играле во планина, повторно ни враќа на моментот кога жените за време на празнувањето на повторното појавување на богот Дионисиј оделе во планините (бегале од своите домови).
Ако се фрли поглед неколку стихови подолу:
„Там си најде Дима ке је ручат,
По тил го удрила, заби испаднале,
В глава го удрила, очи искокале,
И ми го донесла на врв на планина...“
- може да се забележи дека тука се синхронизирани распарчувањата на неиницираните членови од дионисиските ритуали и натприродната моќ што ја имале иницијантките.
Втор момент, кој повторно не води кон релацијата самовилска свадба – култот на Дионисиј, се козијте копита кои ги има самовилата и ги крие под самовилската облека. Тоа е недостаток кој самовилите многу љубоморно и скржаво го криеле, а ако некој го забележел следувала самовилската казна – убивање на оној што ќе го види вистинскиот облик на божеството.
Аналогно, ова нѐ води кон тоа дека, самовилите можат да се поистоветат со менадите и другите придружувачки на Дионисиј, затоа што сите тие имале козји копита.
И мислам дека е доволно, ја претерав
